Tolkien

Sauron · 2009-07-26 20:29:07

John Ronald Reuel Tolkien znany jako J.R.R. Tolkien (ur. 3 stycznia 1892 w Bloemfontein w Oranii, obecnie na terytorium RPA, zm. 2 wrzeÂśnia 1973 w Bournemouth w Anglii) – angielski pisarz i filolog. Jako autor powieÂści WÂładca PierÂścieni, ktĂłrej akcja rozgrywa siĂŞ w mitycznym Âświecie ÂŚrĂłdziemia, staÂł siĂŞ jednym z prekursorĂłw wspĂłÂłczesnej literatury fantasy

Jest autorem wielu opowieÂści rozgrywajÂących siĂŞ w mitycznym Âświecie. Na przykÂład – baÂśni Hobbit, eposu WÂładca PierÂścieni i mitologii Silmarillion (nie skoĂączonej przez Ronalda - powieÂśĂŚ ukoĂączyÂł jego syn Christopher Tolkien) oraz kilku krĂłtkich form, opowiadaĂą baÂśniowych niezwiÂązanych lub luÂźno zwiÂązanych z wielkÂą mitologiÂą tzw. Legendarium ÂŚrĂłdziemia (zawartej w 12-tomowej History of the Middle-earth, opracowanej i wydanej przez Christophera Tolkiena, jego syna).

OpublikowaÂł ponad 100 prac z dziedziny filologii i literatury dawnej, wspĂłÂłpracowaÂł przy powstaniu najwiĂŞkszego sÂłownika jĂŞzyka angielskiego, wydawanego zaraz po I wojnie, Oxford English Dictionary. ZnaÂł (w rĂłÂżnym stopniu) ponad 30 jĂŞzykĂłw, gÂłĂłwnie wymarÂłych, germaĂąskich i celtyckich. (m.in. niemiecki, ÂłacinĂŞ, staroÂżytnÂą grekĂŞ, gocki, staroislandzki, nordycki, staroirlandzki, walijski, anglosaski, hebrajski, hiszpaĂąski, francuski, rosyjski, fiĂąski, jĂŞzyk niderlandzki, wÂłoski, miĂŞdzynarodowy jĂŞzyk esperanto, uczyÂł siĂŞ takÂże polskiego, lecz uwaÂżaÂł go za trudny jĂŞzyk i nie potrafiÂł siĂŞ nim dobrze posÂługiwaĂŚ).

J.R.R. Tolkien urodziÂł siĂŞ w angielskiej rodzinie w 1892 jako syn bankiera Arthura Tolkiena i jego Âżony Mabel Suffield. PrzyszedÂł na Âświat w Bloemfontein w Wolnym PaĂąstwie Oranii (obecnie w RPA), gdzie jego ojciec byÂł urzĂŞdnikiem w filii Banku Lloyda. Rodzina TolkienĂłw miaÂła niemieckie korzenie (nazwisko Tolkien pochodzi od niemieckiego sÂłowa tollkĂźhn, czyli ÂśmiaÂły), jednak od wielu pokoleĂą mieszkaÂła w Anglii. WiĂŞkszoÂśĂŚ przodkĂłw Tolkiena trudniÂła siĂŞ rzemiosÂłem.

DzieciĂąstwo
Wczesne dzieciĂąstwo Tolkiena przebiegaÂło bez wiĂŞkszych zawirowaĂą, jeÂśli nie liczyĂŚ ukÂąszenia przez ptasznika, co moÂże uchodziĂŚ za przyczynĂŞ ciÂągÂłego pojawiania siĂŞ olbrzymich, jadowitych pajÂąkĂłw w jego dzieÂłach.

W 1895 roku Tolkien przyjechaÂł z matkÂą, ktĂłra niezbyt dobrze znosiÂła afrykaĂąski klimat, i mÂłodszym bratem Hilarym (ur. 1894) do Birmingham w Anglii. Tam jego matka otrzymaÂła rok pĂłÂźniej wiadomoÂśĂŚ o Âśmierci mĂŞÂża, zmarÂłego z powodu ciĂŞÂżkiego wewnĂŞtrznego krwotoku. Rodzina wyprowadziÂła siĂŞ wtedy do Sarehole Mill na przedmieÂściach Birmingham, w okolicĂŞ wĂłwczas jeszcze nietkniĂŞtÂą przez przemysÂł. Kolejne cztery lata dzieciĂąstwa Tolkien spĂŞdziÂł wÂłaÂśnie w tej wiejskiej idylli, ktĂłra staÂła siĂŞ pĂłÂźniej inspiracjÂą dla Shire, czĂŞÂści jego mitycznego Âświata. Tutaj usÂłyszaÂł teÂż po raz pierwszy sÂłowo gamgee, w miejscowym dialekcie oznaczajÂące baweÂłnĂŞ, i wykorzystaÂł je potem jako nazwisko jednego z hobbitĂłw w swoim gÂłĂłwnym dziele WÂładca pierÂścieni.

Matka Tolkiena, ktĂłra w roku 1900 wbrew woli rodzicĂłw i teÂściĂłw przeszÂła na katolicyzm, wychowaÂła dzieci w duchu tej religii, co miaÂło duÂży wpÂływ na Âżycie i twĂłrczoÂśĂŚ pisarza.

Jako Âże wykazywaÂł zainteresowanie jĂŞzykami, matka uczyÂła go podstaw Âłaciny, jĂŞzyka francuskiego i niemieckiego. ZapoznaÂła go takÂże z opowiadaniem Lewisa Carolla Alicja w Krainie CzarĂłw, z legendÂą o KrĂłlu Arturze oraz z bajkami Andrew Langa, w ktĂłrych to po raz pierwszy usÂłyszaÂł o nordyckich sagach o Balmungu.

MiĂŞdzy 1900 a 1902 rokiem wielokrotnie przeprowadzaÂł siĂŞ po Birmingham, najpierw do dzielnicy Moseley, potem do King's Heath, gdzie poprzez dziwne napisy na wĂŞglarkach przejeÂżdÂżajÂących za jego domem po raz pierwszy natknÂąÂł siĂŞ na jĂŞzyk walijski, ktĂłry dostarczaÂł mu intensywnych wraÂżeĂą estetycznych. Potem ostatecznie przeprowadziÂł siĂŞ do Edgbaston. PoniewaÂż wszystkie te miejsca charakteryzowaÂły siĂŞ miejskÂą atmosferÂą, naznaczone wiejskim Âżyciem dzieciĂąstwo Tolkiena naleÂżaÂło juÂż wĂłwczas do przeszÂłoÂści. ByÂł to teÂż okres, w ktĂłrym Tolkiem czĂŞsto zmieniaÂł szkoÂły: najpierw zostaÂł przyjĂŞty do King Edward's School, w 1902 roku przeniĂłsÂł siĂŞ do St. Philips Grammar School, aby w rok pĂłÂźniej wrĂłciĂŚ do King Edward's z przyznanym stypendium. Tam dziĂŞki mocno zaangaÂżowanemu nauczycielowi oprĂłcz klasycznej Âłaciny i greki poznaÂł takÂże podstawy jĂŞzyka Âśrednioangielskiego.

14 listopada 1904 roku matka dwunastoletniego Tolkiena zmarÂła po szeÂściodniowej ÂśpiÂączce cukrzycowej. WzmocniÂło to przywiÂązanie pĂłÂźniejszego pisarza do KoÂścioÂła i wiary katolickiej, a takÂże pogÂłĂŞbiÂło jego pesymistycznÂą postawĂŞ ÂżyciowÂą. PostrzegaÂł otaczajÂący go Âświat wedÂług sÂłĂłw Biblii (1 list Âśw. Jana 5,19: "Wiemy, Âże jesteÂśmy z Boga, caÂły zaÂś Âświat leÂży w mocy ZÂłego") jako leÂżÂący w rĂŞkach zÂłych ludzi. W jego mniemaniu tylko w zwyciĂŞstwie dobra zÂło mogÂło byĂŚ choĂŚ chwilowo odepchniĂŞte. SzczĂŞÂście czÂłowiek mĂłgÂł wedÂług niego osiÂągnÂąĂŚ tylko przez wiarĂŞ w Jezusa Chrystusa i Âżycie wieczne.

MÂłodoÂśĂŚ
Obaj bracia przeszli pod opiekĂŞ ojca Francisa Morgana, ksiĂŞdza zaprzyjaÂźnionego z ich matkÂą, ktĂłry ulokowaÂł ich najpierw u ich ciotki Beatrice Bartlett, a pĂłÂźniej u znajomej gospodyni pensjonatu. Tam w 1908 roku Tolkien poznaÂł swojÂą przyszÂłÂą ÂżonĂŞ, Edith Bratt. Potajemny romans wkrĂłtce jednak wykryto i Tolkien zostaÂł zmuszony przez opiekuna, aby zrezygnowaÂł z widywania siĂŞ z Edith aÂż do osiÂągniĂŞcia peÂłnoletnoÂści, czyli dwudziestego pierwszego roku Âżycia (co oznaczaÂło ponad trzyletniÂą rozÂłÂąkĂŞ). Przypuszczalnie dopiero wĂłwczas mÂłodzieĂączy romans zmieniÂł siĂŞ w tragicznÂą historiĂŞ miÂłosnÂą, ktĂłrÂą Tolkien pĂłÂźniej literacko przerobiÂł na miÂłoÂśĂŚ pomiĂŞdzy Berena i LĂşthien - bohaterami Silmarillionu.

Tymczasem dziĂŞki dyrektorowi swojej szkoÂły Tolkien zgÂłĂŞbiaÂł tajniki nie tylko filologii i nauki o prawidÂłowoÂściach jĂŞzyka, lecz takÂże za sprawÂą innego nauczyciela zaznajomiÂł siĂŞ nieco z jĂŞzykiem staroangielskim. W tym czasie Tolkien po raz pierwszy przeczytaÂł najwybitniejsze dzieÂła literatury staroangielskiej, w tym pieÂśĂą Beowulf, ktĂłra go zachwyciÂła. ZapoznawaÂł siĂŞ takÂże ze Âśrednioangielskimi tekstami: Pan Gawen i Zielony Rycerz oraz PerÂła. O kaÂżdym spoÂśrĂłd tych trzech utworĂłw miaÂł pĂłÂźniej napisaĂŚ znacznÂą pracĂŞ akademickÂą. W koĂącu zainteresowaÂł siĂŞ jĂŞzykiem staronordyjskim, aby mĂłc przeczytaĂŚ w oryginale sagĂŞ o Zygfrydzie – opowieÂśĂŚ, ktĂłrÂą fascynowaÂł siĂŞ w dzieciĂąstwie.

ZachĂŞcony nowo nabytÂą wiedzÂą filologicznÂą Tolkien zajÂąÂł siĂŞ wkrĂłtce tworzeniem wÂłasnych jĂŞzykĂłw w oparciu o dopiero co poznane lingwistyczne zasady. Pierwsze prĂłby bazowaÂły na jĂŞzyku hiszpaĂąskim, pĂłÂźniej zainteresowany przez kolegĂŞ jĂŞzykiem gockim staraÂł siĂŞ samodzielnie uzupeÂłniĂŚ luki w wiedzy o tym wymarÂłym jĂŞzyku, a takÂże stworzyĂŚ na jego podstawie hipotetycznÂą pramowĂŞ.

Jego duÂże zainteresowanie jĂŞzykami ujawniÂło siĂŞ rĂłwnieÂż w szkole, gdzie przy prowadzonych czĂŞsto po Âłacinie debatach Tolkien zaskakiwaÂł swoich sÂłuchaczy pÂłynnymi przemowami takÂże po grecku, gocku i staroangielsku.

W lecie 1911 roku Tolkien wraz z przyjaciĂłÂłmi: Christopherem Wisermanem, Robertem Quilterem Gilsonem oraz Geoffreyem Bache Smithem zaÂłoÂżyÂł tak zwane T.C.B.S., czyli Tea Club - Barrovian Society, nieformalne stowarzyszenie, ktĂłrego czÂłonkowie spotykali siĂŞ regularnie najpierw w szkolnej bibliotece, a potem na Barrow's Street, po to, aby wspĂłlnie podyskutowaĂŚ o literaturze. Mniej wiĂŞcej w tym czasie Tolkien zaczÂąÂł na powaÂżnie pisywaĂŚ wiersze, w ktĂłrych po raz pierwszy pojawiÂły siĂŞ taĂączÂące leÂśne wrĂłÂżki (fairies). MoÂżliwym impulsem do tego mogÂły byĂŚ mistyczne utwory katolickiego poety Francisa Thompsona, z ktĂłrymi Tolkien miaÂłby wedÂług istniejÂących dowodĂłw zaznajomiĂŚ siĂŞ w tym czasie.

W grudniu 1910 udaÂło mu siĂŞ w drugim podejÂściu, po niepowodzeniu w roku 1909, uzyskaĂŚ stypendium Exeter College w Oksfordzie. ZapewniÂł sobie w ten sposĂłb najbliÂższÂą przyszÂłoÂśĂŚ i z tym przeÂświadczeniem wkroczyÂł w kolejne lata Âżycia szkolnego. Mimo pĂłÂźniejszej niechĂŞci do teatru Tolkien wziÂąÂł udziaÂł w przedstawieniu na podstawie sztuki Arystofanesa pt. PokĂłj w roli Hermesa. Do starej szkoÂły powrĂłciÂł jeszcze w grudniu 1911 w przedstawieniu Richarda Sheridana Rywale (The Rivals).

Okres pomiĂŞdzy ukoĂączeniem szkoÂły a poczÂątkiem studiĂłw w Oksfordzie Tolkien spĂŞdziÂł ze swoim bratem i przyjaciĂłÂłmi na wĂŞdrĂłwkach po Szwajcarii. PocztĂłwka zatytuÂłowana Duch gĂłr (Der Berggeist) przedstawiajÂąca siedzÂącego na skale pod sosnÂą starca (obraz niemieckiego malarza dzieÂł mistycznych Josefa Madlenera z Memmingen) staÂła siĂŞ – wedÂług pĂłÂźniejszych wypowiedzi pisarza – inspiracjÂą do stworzenia postaci Gandalfa – czarodzieja zamieszkujÂącego w ÂŚrĂłdziemiu.
Studia [edytuj]
W paÂździerniku 1911 roku Tolkien podjÂąÂł studia na Exeter College w Oksfordzie, poczÂątkowo w zakresie jĂŞzykĂłw klasycznych - Âłaciny i greki - oraz ich literatury, ale wkrĂłtce siĂŞ tym znudziÂł. Jego zainteresowanie budziÂło jedynie jĂŞzykoznawstwo porĂłwnawcze. Pod okiem profesora tego przedmiotu Tolkien zyskaÂł moÂżliwoÂśĂŚ zajmowania siĂŞ jĂŞzykiem walijskim, czemu z zachwytem siĂŞ poÂświĂŞciÂł.

Po dwutygodniowym wypoczynku w puÂłku kawalerii King Edward’s Horse latem 1912r., gdzie wiĂŞkszÂą czĂŞÂśĂŚ czasu spĂŞdziÂł w siodle (co moÂże czĂŞÂściowo tÂłumaczyĂŚ jeÂździeckÂą kulturĂŞ Rohanu we WÂładcy PierÂścieni), powrĂłciÂł do Oksfordu. NiedÂługo pĂłÂźniej zajÂąÂł siĂŞ jĂŞzykiem fiĂąskim. Zainteresowanie to wpÂłynĂŞÂło na jego decyzjĂŞ, aby na tym wÂłaÂśnie jĂŞzyku, zamiast na gockim, oprzeĂŚ tworzony przez siebie sztuczny jĂŞzyk. Tak powstaÂł wiele lat pĂłÂźniej jĂŞzyk quenya, ktĂłry staÂł siĂŞ mowÂą elfĂłw w mitologicznym tolkienowskim Âświecie ÂŚrĂłdziemiu.

ÂŚwiĂŞta BoÂżego Narodzenia roku 1912 Tolkien spĂŞdziÂł u krewnych, gdzie zgodnie z szeroko rozpowszechnionym zwyczajem angielskim wystawiÂł sztukĂŞ, ktĂłrej byÂł jednoczeÂśnie reÂżyserem i gÂłĂłwnym bohaterem. Jest to rzecz godna wspomnienia, zwaÂżywszy na jego pĂłÂźniejszÂą niechĂŞĂŚ do dramatu. 3 stycznia 1913, w dniu osiÂągniĂŞcia peÂłnoletnioÂści, po raz pierwszy od dÂłuÂższego czasu napisaÂł do swojej mÂłodzieĂączej miÂłoÂści Edith. Ta byÂła juÂż jednak zarĂŞczona z bratem jednej ze szkolnych koleÂżanek. Tolkien przeÂżywaÂł dÂługo ten fakt, lecz po wielokrotnym przeczytaniu listu, przeczytaÂł, Âże Edith napisaÂła, iÂż zarĂŞczyÂła siĂŞ, gdyÂż Ăłw mĂŞÂżczyzna "byÂł dla niej dobry". Ten szczegĂłÂł skÂłoniÂł mÂłodego Ronalda do napisania kolejnego listu do Edith. Gdy spotkali siĂŞ, jeszcze tego samego dnia zapadÂła decyzja o zerwaniu zarĂŞczyn i mÂłodzi kochankowie ponownie byli ze sobÂą. Rok pĂłÂźniej, po wstÂąpieniu Edith do KoÂścioÂła Katolickiego, odbyÂły siĂŞ uroczyste zarĂŞczyny, a po kolejnych dwĂłch latach, 22 marca 1916, Âślub.

RĂłwnieÂż ÂścieÂżka akademicka Tolkiena byÂła bardzo wyboista, poniewaÂż jego zainteresowania jĂŞzykoznawcze przyczyniaÂły siĂŞ do zaniedbywania wÂłaÂściwej nauki, co ku jego ubolewaniu odbiÂło siĂŞ na niÂższej („second”) ocenie z egzaminu okresowego po dwĂłch latach studiĂłw. Za namowÂą swojego kolegium, gdzie zauwaÂżono jego zainteresowanie jĂŞzykami germaĂąskimi, zmieniÂł dotychczasowy fakultet na studia w Instytucie JĂŞzyka i Literatury Angielskiej. W ramach wymagajÂącego staroangielskiego kanonu literackiego przeczytaÂł tam zbiĂłr literatury religijnej pt. Crist anglosaksoĂąskiego pisarza Cynewulfa (wczesny wiek VIII). SzczegĂłlnie dwa wersy wspomnianego wiersza wywarÂły na niego dÂługotrwaÂły wpÂływ:

„ Eala Earendel engla beorhtast
ofer middangeard monnum sended
ChwaÂła ci Earendelu, najjaÂśniejszy z anioÂłĂłw,
ponad ÂśrĂłdziemie dla ludzi wysÂłany

”

SÂłowo „middangeard” lub „ÂŚrĂłdziemie” oznacza tu Âświat ludzi. TÂłumaczone tradycyjnie jako „promieĂą Âświetlny” sÂłowo „Earendel” odnosiÂło siĂŞ w przekonaniu Tolkiena do gwiazdy porannej Wenus, ktĂłra pojawiajÂąc siĂŞ na niebie oznajmia koniec nocy i nastanie dnia. Sam Tolkien w nastĂŞpujÂący sposĂłb opisaÂł pĂłÂźniej wraÂżenie, jakie wywarÂły na nim te wersy:

„ I felt a curious thrill, as if something had stirred in me, half wakened from sleep. There was something very remote and strange and beautiful behind those words, [...] far beyond ancient English.

CzuÂłem siĂŞ osobliwie oÂżywiony, jakby coÂś wzburzyÂło siĂŞ we mnie, na wpĂłÂł zbudzony ze snu. W sÂłowach tych pobrzmiewaÂło coÂś niezwykle odlegÂłego, nieznanego i piĂŞknego [...] o wiele wiĂŞcej niÂż tylko archaiczny jĂŞzyk angielski.
”

Ten moment w Âżyciu Tolkiena moÂżna by przyjÂąĂŚ za czas narodzin jego mitologii, gdyÂż juÂż rok pĂłÂźniej napisaÂł wiersz The Voyage of Earendel the Evening Star, ktĂłry rozpoczyna siĂŞ wÂłaÂśnie wyÂżej cytowanymi wersami i jest jakby zarodkiem mitologii ÂŚrĂłdziemia.

Dalej okres studiĂłw przebiegaÂł juÂż spokojnie, Tolkien nadal spotykaÂł siĂŞ z przyjaciĂłÂłmi z T.C.B.S., ktĂłrzy umacniali go w wysiÂłkach poetyckich. Anegdota z tego okresu rzuca ÂświatÂło na charakterystyczny, takÂże pĂłÂźniej, sposĂłb pracy Tolkiena: na pytanie przyjaciela G. B. Smitha o tÂło jego wiersza o Earendelu Tolkien odpowiedziaÂł: „I don't know. I'll try to find out.” – „Nie wiem. SprĂłbujĂŞ je odnaleÂźĂŚ.” Takie pojmowanie pisania, nie jako tworzenia czegoÂś nowego, lecz jako odkrywczej podrĂłÂży, pozostaÂło charakterystyczne dla niego przez caÂłe jego Âżycie. W roku 1915, w drugim tygodniu czerwca Tolkien ukoĂączyÂł studia. Tym razem wybĂłr kierunku okazaÂł siĂŞ trafny – za swoje wyniki Tolkien uzyskaÂł wyrĂłÂżnienie First Class Honours.

UdziaÂł w I wojnie Âświatowej
Tolkien zostaÂł powoÂłany do 11. batalionu regimentu »Lancashire Fusiliers« (oddziaÂł StrzelcĂłw z Lancashire) jako oficer ÂłÂącznoÂści oraz tÂłumacz i w ramach czynnej sÂłuÂżby na linii frontu od lata 1916 roku wziÂąÂł udziaÂł m.in. w bitwie nad SommÂą, najbardziej krwawej spoÂśrĂłd bitew I wojny Âświatowej. Jak sam kilkakrotnie podkreÂślaÂł m.in. w przedmowie do WÂładcy PierÂścieni doÂświadczenia wojny miaÂły maÂły wpÂływ na jego twĂłrczoÂśĂŚ lub zgoÂła Âżaden.

27 paÂździernika 1916 u Tolkiena ujawniÂły siĂŞ symptomy grasujÂącego w okopach tyfusu plamistego i 8 listopada pisarz zostaÂł wysÂłany do Anglii na leczenie.

Kiedy wracaÂł do zdrowia, najpierw w Birmingham, potem w Great Haywood, dowiedziaÂł siĂŞ o Âśmierci towarzysza z T.C.B.S., G. B. Smitha, a wczeÂśniej, jeszcze we Francji, o Âśmierci kolegi ze szkoÂły, Roba Gilsona. Ostatni list Smith zakoĂączyÂł sÂłowami: »May God bless you, my dear John Ronald, and may you say the things I have tried to say long after I am not there to say them, if such be my lot.« – »Niech CiĂŞ BĂłg bÂłogosÂławi, mĂłj drogi Johnie Ronaldzie, racz mĂłwiĂŚ rzeczy, ktĂłre ja usiÂłowaÂłem powiedzieĂŚ, jeszcze dÂługo po tym, jak mnie juÂż nie stanie, jeÂżeli taki miaÂłby byĂŚ mĂłj los.« Dla Tolkiena sÂłowa te byÂły wyrazem ostatniej woli zmarÂłego.

Tolkien przystÂąpiÂł do realizacji projektu, ktĂłry w historii literatury nie ma wielkich wzorcĂłw – napisania skoĂączonego cyklu sag, rozpoczynajÂącego siĂŞ od stworzenia Âświata. Wraz ze spisaniem KsiĂŞgi zaginionych opowieÂści, opublikowanej w tej formie dopiero pĂłÂźniej przez syna Tolkiena Christophera, powstaÂły wiĂŞksze czĂŞÂści mitologii, ktĂłrÂą pisarz rozwinÂąÂł i wydaÂł w zbiorze Silmarillion.

W tekstach tych Tolkien po raz pierwszy uÂżyÂł stworzonych przez siebie jĂŞzykĂłw, szczegĂłlnie quenya, bazujÂącego na jĂŞzyku fiĂąskim, oraz sindarinu, opartego na jĂŞzyku walijskim. Oba jĂŞzyki osadzone zostaÂły w ÂŚrĂłdziemiu jako mowa ElfĂłw.

W tym czasie zdrowie pisarza byÂło nadwÂątlone i caÂły czas towarzyszyÂła mu teÂż groÂźba powrotu na front. Przeniesiony czasowo do Yorkshire, wkrĂłtce zachorowaÂł i zostaÂł wysÂłany do sanatorium Harrogate. Kiedy odzyskaÂł zdrowie, przeniesiono go do szkoÂły ÂłÂącznoÂści na pĂłÂłnocnym wschodzie, gdzie po jej ukoĂączeniu zachorowaÂł ponownie i tym razem trafiÂł do szpitala dla oficerĂłw w Kingston upon Hull.

Tymczasem 16 listopada 1917 roku Edith urodziÂła ich pierwszego syna, ktĂłrego na czeÂśĂŚ ksiĂŞdza Francisa nazwano John Francis Reuel. W kolejnych latach urodzili siĂŞ: w paÂździerniku 1920 - Michael Hilary Reuel, w listopadzie 1924 - Christopher Reuel, wreszcie w 1929 roku cĂłrka Priscilla Mary. Okres po narodzinach pierwszego syna peÂłen byÂł szczĂŞÂśliwych chwil - podczas wycieczek w okoliczne lasy Edith ÂśpiewaÂła i taĂączyÂła dla Tolkiena. Tak powstaÂła w umyÂśle autora opowieÂśĂŚ o wielkiej miÂłoÂści Âśmiertelnika Berena i piĂŞknej, nieÂśmiertelnej elfki LĂşthien, ktĂłrÂą to historiĂŞ moÂżna traktowaĂŚ jako gÂłĂłwny wÂątek Silmarillionu.

Kiedy na poczÂątku 1918 roku Tolkiena przeniesiono do Penkridge w hrabstwie Staffordshire, a nastĂŞpnie z powrotem do Hull, pisarz zachorowaÂł ponownie i raz jeszcze trafiÂł do szpitala oficerskiego. WykorzystaÂł ten czas, aby poza tworzeniem mitologii nauczyĂŚ siĂŞ takÂże trochĂŞ jĂŞzyka rosyjskiego. Po zwolnieniu ze szpitala w paÂździerniku wiadomo juÂż byÂło, Âże wojna ma siĂŞ ku koĂącowi. W poszukiwaniu pracy Tolkien zwrĂłciÂł siĂŞ do swojego dawnego docenta z Oksfordu Williama Craigiego, ktĂłry zatrudniÂł go do pracy nad New English Dictionary. Tolkien mĂłgÂł wiĂŞc w listopadzie 1919 roku przeprowadziĂŚ siĂŞ do Oxfordu z ÂżonÂą i dzieckiem.

Wczesne lata w zawodzie

Do roku 1930 Tolkienowie mieszkali przy Northmoor Road 22 w Oksfordzie. Potem przeprowadzili siĂŞ jeden dom dalej, na Northmoor Road 20Mimo pewnej dozy ironii w satyrze Tolkiena Farmer Giles of Ham, dotyczÂącej okresu pracy nad New English Dictionary, czas ten moÂże uchodziĂŚ za szczĂŞÂśliwy dla autora. Po raz pierwszy, mieszkajÂąc razem z Edith we wÂłasnym domu, Tolkien czuÂł intelektualnÂą satysfakcjĂŞ ze swojej pracy. Jak siĂŞ pĂłÂźniej wyraziÂł, w tym krĂłtkim okresie pracy nad sÂłownikiem nauczyÂł siĂŞ wiĂŞcej niÂż kiedykolwiek w Âżyciu. Przygotowywanie sÂłownika nie zajmowaÂło mu caÂłych dni, miaÂł wiĂŞc czas i na inne zajĂŞcia, a mianowicie udzielaÂł odpÂłatnych korepetycji studentom. DziaÂłalnoÂśĂŚ ta okazaÂła siĂŞ tak lukratywna, Âże juÂż w 1920 roku Tolkien mĂłgÂł zrezygnowaĂŚ z pracy nad New English Dictionary. ChociaÂż jego sytuacja materialna byÂła zadowalajÂąca, Tolkien nigdy nie porzuciÂł marzeĂą o karierze akademickiej. Ku jego zaskoczeniu juÂż latem 1920 roku pojawiÂła siĂŞ moÂżliwoÂśĂŚ ich realizacji: w Leeds zwolniÂło siĂŞ stanowisko docenta (ang. reader) w Instytucie JĂŞzyka Angielskiego. PoczÂątkowo Tolkien nastawiony byÂł sceptycznie do tej szansy, jednak w koĂącu otrzymaÂł tĂŞ posadĂŞ. OznaczaÂło to jednak kolejnÂą rozÂłÂąkĂŞ z Edith, ktĂłra pozostaÂła z synami w Oxfordzie aÂż do 1921 roku, zanim przeprowadziÂła siĂŞ do mĂŞÂża.

PrzeÂłoÂżeni wstĂŞpnie powierzyli Tolkienowi uÂłoÂżenie planu studiĂłw dla jĂŞzyka staro- i Âśrednioangielskiego. OprĂłcz tego Tolkien pracowaÂł ze swoim kolegÂą Erykiem V. Gordonem nad nowym wydaniem Âśredniowiecznego wiersza Pan Gawen i Zielony Rycerz, ktĂłre wkrĂłtce po publikacji w 1925 roku zostaÂło uznane za znaczÂący wkÂład do Âśrednioangielskiej filologii. TakÂże w Âżyciu prywatnym koledzy spĂŞdzali ze sobÂą duÂżo czasu. Razem z grupÂą studentĂłw zaÂłoÂżyli "Klub WikingĂłw", ktĂłrego celem byÂły przede wszystkim czĂŞste spotkania suto zakrapiane piwem przy Âśpiewie staronordyckich piosenek pijackich, w tym doÂśĂŚ sproÂśnych przyÂśpiewek w jĂŞzyku staroangielskim. StaÂło siĂŞ to jednÂą z przyczyn duÂżej popularnoÂści Tolkiena wÂśrĂłd studentĂłw. Po czterech latach w Leeds w roku 1924 pisarz otrzymaÂł awans do peÂłnego stopnia doktorskiego.

W jego wierszach z tego okresu znaleÂźĂŚ moÂżna istoty, ktĂłre pĂłÂźniej staÂły siĂŞ czĂŞÂściÂą Âświata ÂŚrĂłdziemia. Na przykÂład wiersz Glib opowiada o odraÂżajÂącej istocie z lekko ÂświecÂącymi oczami, ÂżyjÂącej w gÂłĂŞbi jaskini, ktĂłrÂą moÂżna utoÂżsamiaĂŚ z Gollumem. Natomiast jego wÂłaÂściwa mitologia, ktĂłrÂą dzisiaj moÂżna znaleÂźĂŚ w KsiĂŞdze zaginionych opowieÂści, byÂła juÂż prawie skoĂączona. Tolkien wybraÂł dwie baÂśnie - historiĂŞ TĂşrina Turambara i opowiadanie o LĂşthien i Berenie i ujÂąÂł je w formie obszernego wiersza.

W 1925 roku zwolniÂła siĂŞ posada kierownika katedry Rawlinsona i Boswortha jĂŞzyka staroangielskiego w Oksfordzie. Tolkien zgÂłosiÂł swojÂą kandydaturĂŞ i otrzymaÂł to stanowisko, prawdopodobnie miĂŞdzy innymi ze wzglĂŞdu na renomĂŞ jego przekÂładu Pana Gawena. W 1926 roku Tolkien zaÂłoÂżyÂł w krĂŞgu kolegĂłw nieformalne koÂło Kolbitar (po islandzku znaczy to WĂŞgloÂżerni lub dosÂłownie GryzÂący WĂŞgiel), ktĂłrego uczestnicy spotykali siĂŞ regularnie, aby czytaĂŚ islandzkie sagi w oryginale, tj. w jĂŞzyku staronordyckim. Od roku 1927 roku do grupy naleÂżaÂł teÂż Clive Staples Lewis, ktĂłry rok wczeÂśniej poznaÂł Tolkiena, a wkrĂłtce po przyjĂŞciu do klubu staÂł siĂŞ jego najbliÂższym przyjacielem. Lewis wspieraÂł rĂłwnieÂż zainicjowanÂą przez Tolkiena reformĂŞ planu nauczania, kÂładÂącÂą wiĂŞkszy nacisk na poÂłÂączenie nauki o jĂŞzyku i wiedzy o literaturze, ktĂłra to reforma zostaÂła w 1931 roku zaakceptowana przez wydziaÂł. PĂłÂźniejsza sÂława Tolkiena miaÂła siĂŞ jednak opieraĂŚ na czymÂś zgoÂła odmiennych od tych zawodowych osiÂągniĂŞĂŚ. Jego dwa gÂłĂłwne dzieÂła, Hobbit i WÂładca pierÂścieni majÂą swoje ÂźrĂłdÂła w krĂŞgu rodziny, w roli ojca, ktĂłrÂą Tolkien wypeÂłniaÂł wobec swoich dzieci wzorowo.

Hobbit oraz WÂładca PierÂścieni

Na poczÂątku lat 20. i lat 30. Tolkien zaczÂąÂł regularnie tworzyĂŚ fantastyczne opowieÂści, ktĂłrych akcja rozgrywa siĂŞ w mitycznym Âświecie. W tym czasie powstaÂło opowiadanie Roverandom, dedykowane drugiemu synowi pisarza - Michaelowi. W pracy tej zawarte jest tylko kilka ukrytych odniesieĂą od obszerniejszej mitologii, zrozumiaÂłych wĂłwczas jedynie dla samego autora, jednak juÂż opowieÂśĂŚ rozpoczĂŞta w 1930 roku, znana pĂłÂźniej jako Hobbit, czyli tam i z powrotem, wielokrotnie odsyÂła do wydarzeĂą z powaÂżnej mitologii Tolkiena. Pojawia siĂŞ tam na przykÂład miasto elfĂłw Gondolin i postaĂŚ CzarnoksiĂŞÂżnika, ktĂłry w tym czasie jest juÂż czĂŞÂściÂą legendarnego Âświata, umiejscowionego pĂłÂźniej w tolkienowskiej Pierwszej Erze.

Za poÂśrednictwem byÂłej studentki Tolkiena wydawnictwo Allen&Unwin zwrĂłciÂło uwagĂŞ na jego opowiadanie, ktĂłre po peÂłnej pochwaÂł recenzji syna wydawcy, Raynera Unwina, zostaÂło w roku 1937 opublikowane. Na wyraÂźne Âżyczenie wydawnictwa Tolkien rozpoczÂąÂł pracĂŞ nad ksiÂąÂżkÂą z dalszym ciÂągiem opowieÂści, ktĂłra wpierw, podobnie jak Hobbit, byÂła pomyÂślana jako ksiÂąÂżka dla dzieci. Pod koniec lat 30., zainspirowany przez Clive'a Staplesa Lewisa, ktĂłry wraz z nim naleÂżaÂł do literackiego koÂła InklingĂłw, Tolkien wygÂłosiÂł wykÂład On Fairy-Stories, w ktĂłrym opisaÂł zasady pĂłÂźniejszego gatunku twĂłrczoÂści fantasy i broniÂł go energicznie przed zarzutami eskapizmu.

Podczas II wojny Âświatowej prace nad projektem kontynuujÂącym Hobbita postĂŞpowaÂły powoli i byÂły ciÂągle przerywane. KsiÂąÂżka miaÂła nosiĂŚ tytuÂł WÂładca pierÂścieni. W roku 1945, wciÂąÂż bĂŞdÂąc na uniwersytecie w Oxfordzie, objÂąÂł stanowisko profesora anglistyki.

WÂładca PierÂścieni zostaÂł opublikowany dopiero w roku 1954. OpĂłÂźnienie byÂło spowodowane perfekcjonizmem Tolkiena, jak rĂłwnieÂż jego chĂŞciÂą zmiany wydawcy, co byÂło wywoÂłane rzekomym odrzuceniem jego powaÂżnego dzieÂła mitologicznego, Silmarillion.

Gdy wydawnictwo, Allen&Unwin, odrzuciÂło warunek wydania jego peÂłnej mitologii (WÂładca PierÂścieni i Silmarillion), bez moÂżliwoÂści uprzedniego wglÂądu w rĂŞkopisy, Tolkien zaoferowaÂł wydanie swojego dzieÂła Wydawnictwu Collins. Po poczÂątkowym entuzjazmie, wydawnictwo zaczĂŞÂło domagaĂŚ siĂŞ skrĂłcenia znacznych czĂŞÂści tekstu, na co Tolkien nie chciaÂł siĂŞ zgodziĂŚ. Z tego powodu zwrĂłciÂł siĂŞ do swojego poprzedniego wydawnictwa. Rayner Unwin, ktĂłry jeszcze jako dziecko byÂł recenzentem Hobbita, teraz, bĂŞdÂąc mÂłodym wydawcÂą, przyjÂąÂł ksiÂąÂżkĂŞ bez Âżadnych poprawek. NastĂŞpstwo wojny spowodowaÂło ogromny wzrost cen papieru w Anglii, przez co dzieÂło Tolkiena zostaÂło wydane w trzech tomach (DruÂżyna PierÂścienia, Dwie WieÂże, PowrĂłt KrĂłla), tak aby kaÂżda pojedyncza czĂŞÂśĂŚ byÂła w przystĂŞpnej cenie. Przez to do dziÂś dzieÂło Tolkiena uwaÂżane jest bÂłĂŞdnie za trylogiĂŞ, jednak autor osobiÂście odrzucaÂł to okreÂślenie przez caÂłe swoje Âżycie, jako Âże jego utwĂłr jest caÂłoÂściÂą skÂładajÂącÂą siĂŞ z szeÂściu ksiÂąg.

Na poczÂątku lat 60. pojawiÂła siĂŞ w USA nieautoryzowana kopia WÂładcy PierÂścieni, co wywoÂłaÂło swoisty kult wÂśrĂłd studentĂłw i uczyniÂło Tolkiena sÂławnym po drugiej stronie oceanu. W wyniku nacisku coraz liczniejszych fanĂłw Tolkiena, mimo niekorzystnego stanu prawnego, edycja ta zostaÂła wstrzymana przez wydawcĂŞ i od tej pory na rynku amerykaĂąskim byÂła dostĂŞpna tylko wersja autoryzowana.

Ostatnie lata Âżycia

Swoje dalsze Âżycie Tolkien spĂŞdziÂł pracujÂąc nad Silmarillionem, ktĂłrego jednak do koĂąca Âżycia nie ukoĂączyÂł i dopiero po jego Âśmierci zostaÂł wydany przez jego syna Christophera Tolkiena.

Na kilka lat przeprowadziÂł siĂŞ wraz z ÂżonÂą Edith do angielskiego kurortu Bournemouth. Edith zmarÂła tam w 1971 roku. Po tym zdarzeniu Tolkien wrĂłciÂł do Oxfordu. Dwa lata pĂłÂźniej zmarÂł on sam w wieku 81 lat po krĂłtkiej chorobie w prywatnym szpitalu w Bournemouth, gdzie przebywaÂł na krĂłtkim urlopie. GrĂłb maÂłÂżonkĂłw znajduje siĂŞ w katolickiej czĂŞÂści cmentarza Wolvercote Cemetery w Oxfordzie. Na pÂłycie grobowej znajdujÂą siĂŞ ich nazwiska, a takÂże imiona – Beren i LĂşthien – znak wiecznie trwajÂącej miÂłoÂści. Jeszcze przed ÂśmierciÂą swoich rodzicĂłw Christopher Tolkien opracowaÂł ich teksty, publikowaÂł je od 1977 roku, miĂŞdzy innymi Silmarillion oraz w latach 1983-1996 takÂże HistoriĂŞ ÂŚrĂłdziemia.

W jednym z wywiadĂłw na krĂłtko przed swojÂą ÂśmierciÂą Tolkien potwierdziÂł jeszcze raz swĂłj silny zwiÂązek z KoÂścioÂłem: "Jestem wierzÂącym rzymskokatolickim chrzeÂścijaninem". Jeden z jego synĂłw zostaÂł katolickim ksiĂŞdzem, a sam J.R.R. przetÂłumaczyÂł starotestamentowÂą KsiĂŞgĂŞ Jonasza.

ÂŹRĂDÂŁO: WIKIPEDIA

Ostatnio edytowany przez Sauron (2009-07-26 20:29:41)

cohen · 2009-09-04 06:51:17

No tak. Tolkien to wybitny pisarz. ZnaÂł wiĂŞcej jĂŞzykĂłw niÂż niejeden dzisiejszy lingwista. ByÂł on zdecydowanie jednym z najlepszych pisarzy fantastyki poczÂątku lat XX. DziÂś trudno znaleÂźĂŚ jego godnych nastĂŞpcĂłw. Raczej naÂśladowcĂłw i to Âślepych (Eragon Chriphophera Paolini - to Âżywy plagiat).

Nikt (a raczej nie wszyscy) nie trudzi siĂŞ tak jak Tolkien wzorowaĂŚ ksiÂąÂżki na wÂłasnych przeÂżyciach, wydarzeniach z Âżycia. Tolkien napisaÂł wybitne dzieÂła. KaÂżde z nich zasÂługuje conajmniej na kilka oskarĂłw poÂśmiertnych. Jednak lepszÂą nagrodÂą dla niego byÂłaby znajomoÂśĂŚ jego wszystkich dzieÂł. Rzadko kiedy zdarza siĂŞ, by wszystkie byÂły napisane rĂłwnie wybitnie.

Wszytkie zasÂługujÂą na uwagĂŞ i dokÂładnÂą analizĂŞ, nie sÂą to Âłatwe utwory. Ich trudnoÂśĂŚ jest duÂża. ChoĂŚ moÂżna czytaĂŚ je teÂż bez zastanawiania siĂŞ o czego one dokÂładnie dotyczÂą. MoÂżna je czytaĂŚ zarĂłwno jako takÂą ksiÂąÂżkĂŞ w deszczowy wieczĂłr, a takÂże jako skarbnicĂŞ peÂłnÂą cennych informacji: I tak jak ciasto z rodzynkami, ktĂłrych jest bardzo duÂżo moÂżna wyjadaĂŚ tylko same rodzynki. Bo jest ich tak duÂżo, Âże zawsze znajdzie siĂŞ jeszcze jednÂą rodzynkĂŞ.

I niech tylko znajdzie siĂŞ bibliofil, ktĂłry nie zna Tolkiena. To bĂŞdzie chyba ostatniÂą osobÂą na Âświecie, ktĂłra go nie zna. Jest to pozycja obowiÂązkowa - conajmniej 1 ksiÂąÂżka Tolkiena.

PamiĂŞtajmy, Âże zamierzajÂą wprowadziĂŚ jÂą jako lekturĂŞ szkolnÂą. Moje zdanie jest takie - po co zmuszaĂŚ do czytania. JeÂśli ktoÂś siĂŞ zainteresuje czytaniem - to i tak kiedyÂś siĂŞgnie po ksiÂąÂżki Tolkiena.

Ostatnio edytowany przez cohen (2009-09-04 06:53:26)